Η οικογένεια, αποτελεί το χώρο μέσα στον οποίον τα παιδιά τα οποία μεγαλώνουν, μαθαίνουν να αντιλαμβάνονται και να ερμηνεύουν την πραγματικότητα. Οι γονείς,παίζουν βαρυσήμαντο ρόλο ως «διευκολυντές» των παιδιών τους, έτσι ώστε τα δεύτερα, να καταφέρουν να ερμηνεύσουν τον κόσμο, να γνωρίσουν τον εαυτό τους και τις δυνατότητές τους και να διαμορφώσουν την προσωπική και επαγγελματική τους ταυτότητα. Πληθώρα ερευνών στο χώρο της ψυχολογίας και της παιδαγωγικής, από παλαιότερα έως και σήμερα, έχουν καταδείξει την επιρροή των γονέων και της οικογένειας, στον επαγγελματικό προσανατολισμό των παιδιών και την περαιτέρω επαγγελματική τους ανάπτυξη. Σύμφωνα με την Beauregard (2007) μεγάλο μέρος των ερευνητών, εστίασαν επί χρόνια, στην μελέτη οικογενειακών παραγόντων που επέδρασαν στη διαμόρφωση της επαγγελματικής ταυτότητας των παιδιών τους και βρήκαν ότι παράγοντες όπως το κοινωνικοοικονομικό επίπεδο των γονέων, τα εκπαιδευτικά και επαγγελματικά επιτεύγματα των γονέων, το μορφωτικό επίπεδο, οι οικογενειακές καταβολές, ή οι αξίες και οι πεποιθήσεις τους γύρω από την ανατροφή και την εργασία γενικότερα, συμβάλλουν με ποικίλους τρόπους στην λήψη επαγγελματικών αποφάσεων των παιδιών. Τα τελευταία χρόνια, το ενδιαφέρον των ερευνητών, έχει εστιαστεί στη διερεύνηση και την μελέτη πιο περίπλοκων και σύνθετων παραγόντων που αφορούν στην οικογένεια και οι οποίοι επηρεάζουν τόσο την λήψη επαγγελματικών αποφάσεων, όσο και τη διαμόρφωση της επαγγελματικής ταυτότητας των παιδιών τους. Τέτοιοι ενδοοικογενειακοί παράγοντες οι οποίοι έχουν μελετηθεί, είναι η δομή και η λειτουργία της οικογένειας ως σύστημα, οι ψυχολογικοί τύποι των γονέων και τα μοντέλα διαπαιδαγώγησης, η ιεραρχία των μελών της οικογένειας, οι συμμαχίες και οι αλληλεπιδράσεις ανάμεσα στα οικογενειακά μέλη, οι τρόποι επικοινωνίας και το επίπεδο προσωπικής αυτονομίας των μελών της.Σε συνέχεια των προηγούμενων ερευνών, πρόσφατη έρευνα που έγινε σε φοιτητές του T.E.I Λαμίας και του Α.Τ.Ε.Ι Θεσσαλονίκης (2013-2014) έδειξε ότι τα επίπεδα προσωπικής αυτονομίας του ατόμου σχετίζονται θετικά με την αυτεπάρκεια για την λήψη επαγγελματικών αποφάσεων.
Τί εννοούμε με τον όρο Προσωπική Αυτονομία;
Η έννοια της προσωπικής αυτονομίας του ατόμου, αφορά σε ενδοοικογενειακούς παράγοντες όπως: ο βαθμός της συγχώνευσης και της συναισθηματικής οικειότητας (εγγύτητας) ανάμεσα στα μέλη της οικογένειας καθώς και ο βαθμός της «τριγωνοποίησης» του ενήλικα, της συναισθηματικής δηλαδή εμπλοκής του ατόμου με τις υποθέσεις των γονέων του.Μία χαρακτηριστική ερώτηση-τοποθέτηση που αφορά στα επίπεδα συγχώνευσης του ατόμου μέσα στην οικογένειά του, είναι η εξής: «Είμαι συνήθως σε θέση να διαφωνήσω με τους γονείς μου χωρίς να χάσω την ψυχραιμία μου». Η έννοια της οικειότητας αναφέρεται στο βαθμό τον οποίον το άτομο διατηρεί σχέσεις οικειότητας με τους γονείς του, ενώ παράλληλα έχει σαφή όρια του εαυτού, όπως για παράδειγμα «Με την μητέρα μου έχουμε αμοιβαία εκτίμηση». Τέλος η έννοια της τριγωνοποίησης αναφέρεται στο βαθμό τον οποίον το άτομο θεωρεί ότι εμπλέκεται σε συζυγικά θέματα των γονιών του και συμμετέχει σε ανάρμοστες συμμαχίες μέσα στην οικογένεια με δυσλειτουργικό τρόπο. Μια χαρακτηριστική ερώτηση που αφορά στην τριγωνοποίηση είναι:«Όταν οι γονείς σας έχουν κάποιο σοβαρό πρόβλημα στο γάμο τους , ως ποιο σημείο θεωρείτε τον εαυτό σας υπεύθυνο να δώσει μια λύση στο πρόβλημα αυτό;»
Η έννοια της αυτεπάρκειας (self-efficacy) λήψης επαγγελματικής απόφασης
Η αυτεπάρκεια λήψης επαγγελματικής απόφασης, αφορά στις προσωπικές πεποιθήσεις του ατόμου ότι είναι ικανό να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις ενός ρόλου ή να εκτελέσει με επιτυχία μια συγκεκριμένη δραστηριότητα. Η επαγγελματική αυτεπάρκεια καθορίζεται από την ικανότητά μας για αυτοαξιολόγηση, επαγγελματική πληροφόρηση και επιλογή στόχου καθώς και από την ικανότητά μας για σχεδιασμό του μέλλοντος και επίλυση προβλημάτων.
Πώς η προσωπική αυτονομία του ατόμου μέσα στην οικογένεια επηρεάζει την αυτεπάρκεια λήψης επαγγελματικών αποφάσεων;
Σύμφωνα με τα αποτελέσματα ελληνικής έρευνας σε σπουδαστές τμημάτων Τ.Ε.Ι της χώρας, φάνηκε ότι τα παιδιά που είχαν υψηλότερο βαθμό οικειότητας με τους γονείς τους παρουσίασαν χαμηλότερα επίπεδα αυτοαξιολόγησης και εμπιστοσύνης στον εαυτό για την επίλυση προβλημάτων στον επαγγελματικό τομέα. Από την άλλη πλευρά φάνηκε ότι όσο υψηλότερος είναι ο βαθμός της εξατομίκευσής τους, τόσο υψηλότερος είναι και ο βαθμός εμπιστοσύνης τους στην αυτοαξιολόγηση, στην επιλογή στόχου, στο σχεδιασμό και στην επίλυση προβλημάτων. Τέλος με βάση τα αποτελέσματα της έρευνας, οι φοιτητές που εμπλέκονται λιγότερο στα συζυγικά θέματα των γονιών τους δείχνουν μεγαλύτερη εμπιστοσύνη στον εαυτό τους για την επίλυση προβλημάτων που αφορούν στον επαγγελματικό τομέα.
Πηγή: "Η έννοια της προσωπικής αυτονομίας στο οικογενειακό σύστημα και η σχέση της με την αυτεπάρκεια λήψης επαγγελματικής απόφασης". Μπούρα Έφη -Αδημοσίευτη Μεταπτυχιακή διατριβή (Εθνικό Καποδιστριακό Παν/μιο Αθηνών&Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης 2012-2014)