Οι ραγδαίες αλλαγές της μεταβιομηχανικής εποχής, ανά τον κόσμο τα τελευταία χρόνια, δεν θα μπορούσαν να αφήσουν ανεπηρέαστη την ελληνική κοινωνική πραγματικότητα επηρεάζοντας σε βάθος, το βασικό κύτταρο της ελληνικής κοινωνίας, που δεν είναι άλλο από την ελληνική οικογένεια. Μερικές από αυτές τις αλλαγές, είναι: η αύξηση του αριθμού των διαζυγίων, η μείωση του σεξουαλικού πουριτανισμού, η συγκατοίκηση ζευγαριών πριν τον γάμο, η πρόσβαση των γυναικών στην εκπαίδευση και στην εργασία και η αύξηση της οικονομικής ανεξαρτησίας της γυναίκας, η καθυστέρηση των γάμων λόγω της μεγαλύτερης διάρκειας οικονομικής εξάρτησης των νέων από τους γονείς, η ακρίβεια της ανατροφής του παιδιού, η χρήση της βιοτεχνολογίας (αντισύλληψη, στειρωτικές τεχνικές, τεχνητή γονιμοποίηση κ. λ. π) η αύξηση των γεννήσεων από ελεύθερες γυναίκες και μάλιστα εφήβους, και βέβαια τα καταιγιστικά μεικτά μηνύματα που δέχονται σήμερα οι νέοι από τα ΜΜΕ , σχετικά με τη συμβίωση και το θεσμό του γάμου. Τέλος, πρόσφατα, το κίνημα για τα δικαιώματα των ομοφυλοφίλων , έχει ανοίξει το δρόμο για την κατοχύρωση της δυνατότητας των ατόμων του ίδιου φύλου, να δημιουργούν πλέον οικογένεια.
Ως αποτέλεσμα των αλλαγών αυτών, νέες μορφές συμβίωσης αρχίζουν και ξεπροβάλλουν, στην ελληνική κοινωνία, εγκαθιστώντας και αναπαράγοντας νέες μορφές οικογένειας, όπως: οι μονογονεϊκές (οι οικογένειες με έναν γονέα διαζευγμένο, χήρο, ή γονέα που δεν παντρεύτηκε ποτέ), οι ανασυγκροτημένες,(οι οικογένειες με γονείς, οι οποίοι ξαναπαντρεύονται), οι θετές (οι οικογένειες με γονείς που υιοθέτησαν παιδιά), οι οικογένειες που έχουν αποκτήσει παιδί, με τη χρήση της βιοτεχνολογίας (τράπεζα σπέρματος, τεχνική γονιμοποίηση, κατοχύρωση του θεσμού της παρένθετης μητέρας), ενώ αρχίζουν τελευταία και πληθαίνουν οι ομοφυλοφιλικές οικογένειες(οι οικογένειες με έναν ή δύο ομοφυλόφιλους γονείς). Η χρήση της βιοτεχνολογίας, άλλαξε δραματικά τα δεδομένα στην οικογένεια. Ας σκεφτούμε, ένα παιδί, που γεννιέται με την χρήση της βιοτεχνολογίας: αυτό μπορεί να έχει πέντε γονείς: την βιολογική μητέρα, την μητέρα που το κυοφορεί, την μητέρα που το μεγαλώνει, ένα βιολογικό πατέρα και ένα πατέρα που το μεγαλώνει! Τα μέλη των νέων αυτών μορφών οικογένειας, έρχονται συχνά αντιμέτωπα, με ποικίλα προβλήματα, κυρίως όμως ψυχολογικά, καθώς μεγαλωμένα με το πρότυπο της παραδοσιακής πυρηνικής οικογένειας (2 ετερόφυλοι γονείς δεσμευμένοι σε κοινό βίο), αντιμετωπίζουν, τόσο κοινωνική αποδοκιμασία, όσο και θέματα που σχετίζονται με τη δομή και τη σύσταση της οικογένειας στην οποία ανήκουν, όπως:
Ασάφεια και σύγχυση ρόλων, καθώς η αλλαγή στο σύστημα της οικογένειας (από παραδοσιακή σε νέα) χρειάζεται επαναπροσδιορισμό και αποσαφήνιση των ρόλων των μελών της οικογένειας:
Παρεμβάσεις από τις πατρικές οικογένειες, με τη δημιουργία «τριγώνων», που δυσκολεύουν ψυχολογικά το μεγάλωμα των παιδιών (π. χ το τρίγωνο: μαμά – παιδί – γιαγιά)
Αλλαγές στην επικοινωνία και την αλληλεπίδραση μεταξύ των μελών , με αποτέλεσμα να υπάρχουν συχνότερες συγκρούσεις
Συμπτώματα συμπεριφοράς ή ακόμα και σωματικά, σε μέλη που εκφράζουν τις δυσλειτουργίες της οικογένειας (η εμφάνισή τους γίνεται κυρίως τα παιδι
Τα παιδιά, αναλαμβάνουν συχνά το ρόλο του γονέα που απουσιάζει, με αποτέλεσμα να δημιουργείται το ονομαζόμενο «παιδί-γονιός», γεγονός που συνεπάγεται με πρόωρη ψυχική ωρίμανση, απώλεια αυθορμητισμού και χαράς που πρέπει και θέλουμε να χαρακτηρίζει ένα παιδί. Τα παιδιά «χαμένα», μέσα στην ασάφεια και την αποσταθεροποίηση της οικογένειας, αναπτύσσουν συναισθήματα φόβου, ανασφάλειας, ενοχικά, αλλά και εχθρικά συναισθήματα, με τελικό αποδέκτη τον γονέα με τον οποίον ζουν. Πέραν όμως των νέων μορφών οικογένειας, ας μη ξεχνάμε, ότι τα παραπάνω προβλήματα, μπορεί να χαρακτηρίζουν και μια «φυσιολογική» οικογένεια, με αποσαφηνισμένη μορφή, όπως η παραδοσιακή. Πολλές οικογένειες, που φαίνονται λειτουργικές και υγιείς, στην πραγματικότητα δεν είναι, καθώς εκτός των παραπάνω προβλημάτων, το ζευγάρι μπορεί να μένει μαζί αλλά να μην επικοινωνεί, μπορεί οι γονείς να είναι φυσικά παρόντες μέσα στο σπίτι, αλλά συναισθηματικά απόντες.., ή μπορεί οι γονείς να μην είναι τόσο δεσμευμένοι στο θεσμό του γάμου και της οικογένειας και γενικότερα η επικοινωνία μέσα στην οικογένεια μπορεί να είναι δυσλειτουργική, παρά την εξωτερική της «αμφίεση».
Συμπερασματικά λοιπόν καταλήγουμε ότι με οποιονδήποτε τρόπο και αν δομείται μια οικογένεια (παραδοσιακή, μονογονεϊκή, θετή, ανασυγκροτημένη, ομοφυλοφιλική κ. λ. π) και όσο κι αν θεωρούμε όλοι μας (θεραπευτές και μη) ιδεατό το μοντέλο της παραδοσιακής οικογένειας, αυτό που αποδεικνύει η σύγχρονη ελληνική πραγματικότητα, είναι ότι η λειτουργικότητα και η υγεία μιας οικογένειας, δεν καθορίζεται πλέον από την μορφή της, αλλά από τις διεργασίες της, δηλαδή:
Από τον τρόπο που οργανώνεται: ποιοι είναι οι ρόλοι μέσα στο σπίτι, πόση σαφήνεια έχουν τα όρια, πώς είναι η ιεραρχία, (ποιος είναι ο αρχηγός, πώς λαμβάνονται οι αποφάσεις που αφορούν τα μέλη κ .λ. π), ποιοι είναι οι σταθεροί κανόνες συμπεριφοράς και το σύστημα αξιών και πεποιθήσεων της οικογένειας
Από τον τρόπο που τα μέλη της επικοινωνούν, από τη σαφήνεια των μηνυμάτων που το ένα μέλος στέλνει στο άλλο και γενικότερα από τον τρόπο που τα μέλη της αλληλεπιδρούν μεταξύ τους
Από το πώς διαχειρίζονται τις όποιες αναπόφευκτες συγκρούσεις
Από το πόσο ανοιχτά εκφράζουν τις σκέψεις, τα συναισθήματα και τους δεσμούς αγάπης με τους οποίους ενώνονται τα μέλη
Από το βαθμό που υποστηρίζονται συναισθηματικά τα παιδιά μέσα στην οικογένεια
Από το πώς αξιοποιεί η οικογένεια το υποστηρικτικό δίκτυο των σχέσεων που διαθέτει (φίλους, συγγενείς, άλλες οικογένειες, επαφές με το σχολικό περιβάλλον ή με άλλες κοινωνικές ομάδες κ .λ. π). Για παράδειγμα, ένα παιδί που μεγαλώνει σε μια μονογονεϊκή οικογένεια, που δημιουργήθηκε μετά από διαζύγιο, είναι δυνατόν να μεγαλώσει υγιέστερα από ένα παιδί που ζει μέσα σε μια «κανονική» οικογένεια, στην οποία οι γονείς του, βρίσκονται μόνιμα σε εμπόλεμη κατάσταση, γεμάτη από συγκρούσεις, εντάσεις και διαμάχες.
Τα τελευταία χρόνια η σύγχρονη οικογενειακή ψυχολογία και ιδιαίτερα η συστημική-οικογενειακή ψυχοθεραπεία, δε δίνει πια έμφαση στο πώς δομείται εξωτερικά μια οικογένεια, αλλά αποδεχόμενη κάθε μορφή που αυτή μπορεί να πάρει, προσπαθεί να θεραπεύσει δυσλειτουργικά σχήματα επικοινωνίας ανάμεσα στα μέλη της, να ανασυγκροτήσει ρόλους, να φέρει στην επιφάνεια άλυτες ψυχολογικές συγκρούσεις των μελών, να αξιοποιήσει με θετικό τρόπο δυσάρεστα συναισθήματα που το ένα μέλος τρέφει για το άλλο και να προτείνει λειτουργικούς τρόπους για να σχετίζονται αυτά μεταξύ τους, έτσι ώστε όλα τα οικογενειακά μέλη να απολαμβάνουν και να χαίρονται τους πιο ισχυρούς δεσμούς αγάπης, που κανένα άλλο ανθρώπινο σύστημα δεν μπορεί να τους προσφέρει, εκτός από την ίδια την οικογένεια.