Χτίζοντας δεσμούς με τους άλλους- Τα όρια στις διαπροσωπικές μας σχέσεις

Όριο είναι ο χώρος ανάμεσα σε εμάς και τους άλλους ανθρώπους. Σε αυτόν το χώρο αναπτυσσόμαστε ατομικά και ξεχωριστά από τις σχέσεις που έχουμε με τους άλλους, ως μοναδικά άτομα, χωρίς να είναι απαραίτητη η παρουσία, η έγκριση ή η αποδοχή των άλλων στη διαδικασία αυτή. Είναι εκείνα τα χαρακτηριστικά που σχηματίζουν τη βαθύτερη ουσία της ύπαρξης μας, την ταυτότητά μας ή, όπως λέμε, τον πυρηνικό μας εαυτό. Ο καλύτερος τρόπος να αναπαραστήσουμε τα όρια είναι να σκεφτούμε τη συνοριακή γραμμή ανάμεσα σε δύο χώρες. Καθεμία προστατεύει τα σύνορά της με τους νόμους της, αλλά ταυτόχρονα επιτρέπει τις συναλλαγές με τις κοντινές της χώρες: άνθρωποι, ιδέες, και προϊόντα μεταφέρονται ελεύθερα από τη μία πλευρά στην άλλη.

Γιατί χρειαζόμαστε τα όρια

Η τοποθέτηση των κατάλληλων ορίων, μας βοηθάει να προστατεύσουμε τη «δική μας χώρα», τον εαυτό μας και την προσωπικότητά μας αλλά ταυτόχρονα να διατηρούμε με τους σημαντικούς άλλους της ζωής μας, σχέσεις με νόημα και σεβασμό. Το να βάζουμε όρια είναι μία δυναμική διαδικασία που κρατάει όλη μας τη ζωή. Μαθαίνουμε για τα όρια από πολύ νωρίς, καθώς τρόπος που τα διαχειριζόμαστε έχει τις ρίζες του στην παιδική μας ηλικία, ανάλογα με το τι έχουμε διδαχθεί για αυτά, από το οικογενειακό μας περιβάλλον, τον τρόπο που μεγαλώνουμε και τις κοινωνίες στις οποίες συμμετέχουμε. Έχουμε δική μας ευθύνη να διαχειριστούμε τη ζωή μας, τις ικανότητές μας, τα συναισθήματά μας, τις σκέψεις μας και τις ενέργειές μας. Κάθε μας άρνηση να προστατεύσουμε τα παραπάνω, μας απομακρύνει από την πραγματικότητα που μπορούμε να έχουμε ώστε να ζήσουμε μια ζωή που θα μας αξίζει. Η οριοθέτηση είναι σεβασμός προς τον εαυτό μας πρωτίστως.

Τί συμβαίνει όταν δεν έχουμε όρια στις σχέσεις μας;

Η έλλειψη διαπροσωπικών ορίων είναι ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα σε μία σχέση, είτε αυτή είναι συζυγική, οικογενειακή, επαγγελματική ή φιλική. Όταν δεν είμαστε σε θέση να τηρήσουμε τα όρια μας και να προστατεύσουμε το ζωτικό μας χώρο αισθανόμαστε ασφυκτικά μέσα στις σχέσεις μας, παραμένουμε ανικανοποίητοι και με ένα αίσθημα ματαίωσης, καθώς «ερχόμαστε τελευταίοι» προσπαθώντας πάντα να λέμε «ναι σε όλα». Μην έχοντας όρια, κρατάμε τον εαυτό μας, τις βαθύτερες ανάγκες και επιθυμίες μας κρυφές και στερούμε έτσι από τον εαυτό μας τη χαρά μιας βαθειάς και ικανοποιητικής σχέσης μέσα στην οποία μπορούμε να είμαστε αυθεντικοί. Καθώς αισθανόμαστε όλο και λιγότερο ικανοί να διεκδικήσουμε αυτό που θέλουμε για τον εαυτό μας, να αρνηθούμε αυτό που δε θέλουμε και κυρίως να συνυπάρχουμε με ίσους όρους μέσα στις σχέσεις μας με τους άλλους, καταλήγουμε τελικά να υποτιμούμε τον εαυτό μας.

Γιατί δυσκολευόμαστε τόσο να βάλουμε όρια;

Όπως συμβαίνει σε κάθε διαδικασία αλλαγής, είναι πολύ σημαντικό να ανακαλύψουμε γιατί δυσκολευόμαστε να τηρήσουμε τα ζωτικά μας όρια. Τί μας κάνει πραγματικά να υποχωρούμε, να λέμε "ναι" όταν μάλλον εννοούμε "όχι", να αφήνουμε τους άλλους να μπαίνουν στο χώρο μας; Πέρα από τις επιρροές της οικογένειάς μας, ο τρόπος που βλέπουμε τον εαυτό μας καθορίζει σε μεγάλο βαθμό το πόσο μπορούμε να επιμείνουμε στα όρια μας. Γιατί όμως δυσκολευόμαστε να βάλουμε όρια; Συνήθως συμβαίνει για τους παρακάτω λόγους:

•  θέλουμε να μας αγαπούν, να μας συμπαθούν και να μας αποδέχονται και πολύ συχνά κάνουμε το λάθος να θεωρούμε ότι όσο περισσότερα "ναι" λέμε, τόσο περισσότερη αγάπη θα πάρουμε
• φοβόμαστε ότι θα μας εγκαταλείψουν
• αισθανόμαστε ότι τα δικά μας θέλω και οι δικές μας ανάγκες δεν είναι τόσο σημαντικές όσο των άλλων γύρω μας
• δε βάλαμε όρια στις αρχές της σχέσης μας και τώρα μοιάζει να είναι πολύ αργά
• δε βρίσκουμε τον τρόπο να πούμε αυτό που πραγματικά αισθανόμαστε και καταλήγουμενα χάνουμε το δίκιο μας
• δεν έχουμε σαφή εικόνα για το ποια είναι τα όρια μας
• έχουμε την λανθασμένη πεποίθηση πώς αγάπη σημαίνει να μην υπάρχουν όρια και πώς κάθε προσπάθεια να οριοθετήσουμε τις σχέσεις μας είναι σημάδι εγωισμού

Πώς βάζουμε όρια στις σχέσεις μας;

• Διαλέγουμε την κατάλληλη στιγμή για να συζητήσουμε αυτό που μας ενοχλεί. Προσπαθούμε να μη «μαζεύουμε» θυμό από αμέτρητες υποχωρήσεις, αλλά να αντιμετωπίζουμε ένα θέμα τη φορά όταν παρουσιάζεται η ευκαιρία. Στη συνέχεια διαλέγουμε τα θέματα που μας επηρεάζουν πιο αρνητικά και υποστηρίζουμε με σταθερότητα τον εαυτό μας για να περάσουμε το σωστό μήνυμα. Προσπαθούμε να εξηγήσουμε τι συμβαίνει με τρόπο που να ανταποκρίνεται στη σχέση και τον άνθρωπο με τον οποίο συζητάμε.
• Χρησιμοποιούμε το «εγώ» αντί για το «εσύ». Είναι πολύ σημαντικό να συνειδητοποιήσουμε ότι τα όρια μας είναι ζωτικά για εμάς και προκύπτουν μέσα από εμάς. Υπάρχει μεγάλη διαφορά ανάμεσα στο «Δε με σέβεσαι» και στο «Εγώ αισθάνομαι ότι δε με σέβεσαι». Ενώ φαίνεται πιο εύκολο να κατηγορούμε τους άλλους ότι «εισβάλλουν» στα όρια μας, χρειάζεται να αναρωτηθούμε: "Μήπως κι εμείς δεν έχουμε φροντίσει αρκετά ώστε να διαφυλάξουμε τα όριά μας;"
• Χρησιμοποιούμε τη θετική ανατροφοδότηση. Επαινούμε τους γύρω μας για κάθε μικρή αλλαγή που δηλώνει σεβασμό στα όρια μας και για κάθε πράξη που ανταποκρίνεται στην οριοθέτησή μας. Αυτό όχι μόνο προσφέρει ικανοποίηση στην άλλη πλευρά αλλά δίνει και πιο ουσιαστικό χαρακτήρα στα παράπονά μας όταν τα εκφράζουμε. Επιδεικνύουμε συστηματικά σεβασμό στα όρια των γύρω μας, βάζοντας το παράδειγμα για τη συμπεριφορά που προσπαθούμε να οικοδομήσουμε.
• Διαπραγματευόμαστε τις υποχωρήσεις μας. Εξηγούμε ότι εδώ υποχωρούμε και τους λόγους για τους οποίους το κάνουμε. Κάποιες φορές μπορεί να χρειαστεί να ζητήσουμε ένα μικρό αντάλλαγμα για αυτή μας την υποχώρηση. Έτσι μπορεί να αποκατασταθεί μία ισορροπία μέσα στη σχέση και σταδιακά μπορούμε να κερδίσουμε το χαμένο έδαφος, χωρίς το δυσάρεστο συναίσθημα της διαρκούς υποχώρησης και συρρίκνωσης των δικών μας αναγκών.

Προτεινόμενη οριοθέτηση (ένα παράδειγμα) :

• Ζητάμε αρχικά την προσοχή του άλλου: «Θα ήθελα να σου μιλήσω λίγο»
• Περιγράφουμε χωρίς συναισθηματισμούς και φωνές τη συμπεριφορά που έχει και θέλουμε να αλλάξει: «Παρατηρώ ότι κάθε φορά που διαφωνείς μαζί μου υψώνεις τον τόνο της φωνής σου»
• Ενημερώνουμε για το τι θέλουμε εμείς: «Θα ήθελα να κατεβάσεις τους τόνους ακόμα και εάν διαφωνείς μαζί μου»
• Το προετοιμάζουμε για τις συνέπειες των πράξεών του: «Αν συνεχίσεις να φωνάζει τότε απλώς θα αναγκαστώ να διακόψω τη συζήτηση μαζί σου»
• Ζητάμε τη δική του άποψη και γνώμη για το πώς αυτό που του ζητάμε θα γίνει πιο εύκολο για εκείνο: «Αν υπάρχει κάτι που σε δυσκολεύει ή σε θυμώνει θα ήθελα να το συζητάμε ανοιχτά..»

Ας θυμόμαστε ότι.."Είμαι ο μόνος κυρίαρχος στα «Ναι» και στα «Όχι» μου. Αν ένας άνθρωπος αλλάξει στάση ή συμπεριφορά και κρίνω ότι μπορώ να τον εμπιστευτώ εκ νέου, μπορώ να μεταβάλω με τη σειρά μου τα όριά μου και αυτό αποτελεί εκ μέρους μου μια πράξη ωριμότητας"