Ιδεοληπτικές και Ψυχαναγκαστικές Προσωπικότητες

Ιδεοληπτικές και Ψυχαναγκαστικές Προσωπικότητες

 

Είναι οι προσωπικότητες, που οργανώνουν τη ζωή τους, μόνο γύρω από τη σκέψη και την πράξη, σε βάρος των συναισθημάτων, των αισθήσεων, της διαίσθησης, της ονειροπόλησης, της δημιουργικότητας και άλλων συναφών καταστάσεων που δεν διέπονται από ορθολογισμό. 

Οι ιδεοληπτικοί χαρακτήρες είναι εκείνοι που επαναλαμβάνουν επίμονες ανεπιθύμητες σκέψεις (ιδεοληψίες)

Οι ψυχαναγκαστικοί χαρακτήρες, είναι εκείνοι που εξισώνουν τη σκέψη με την πράξη και επαναλαμβάνουν επίμονες ανεπιθύμητες πράξεις (καταναγκασμοί)

Σημείωση: όλες οι ιδεοληπτικές και ψυχαναγκαστικές προσωπικότητες, δεν έχουν απαραίτητα ιδεοληψίες ή κατανακαγκασμούς ή και τα δύο ταυτόχρονα. Όλοι μας, ανεξαρτήτως προσωπικότητας, μπορεί κάποια στιγμή στη ζωή μας, να έχουμε ιδεοληψίες ή καταναγκασμούς.

Χαρακτηριστικά γνωρίσματα των προσωπικοτήτων :

Σύμφωνα με τη φροϋδική άποψη, οι ιδεοψυχαναγκαστικές προσωπικότητες, διακρίνονται από την τάση για τα παρακάτω:

• Σκέψη και δράση: απαραίτητα για τη διατήρηση της αυτοεκτίμησης, της συναισθηματικής ασφάλειας, της εσωτερικής αρμονίας.

•  Τάξη, πειθαρχία, πείσμα, φιλαργυρία

•  Ισχυρογνωμοσύνη, τελειοθηρία

•  Εργασιομανία, κατοχή υψηλών θέσεων

•  Ακρίβεια σε χρονικά ζητήματα, σχολαστικότητα, λιτότητα

•  Τάση για διανοητικοποίηση, ηθικοποίηση,  εξονυχιστική ανάλυση και συζήτηση

•  Ακαμψία, ανελαστικότητα, μη προσαρμοστικότητα

•  Υπερβολική ευσυνειδησία, μεγάλη επιμονή για προσπάθεια ακόμη και μπροστά σε υπέρμετρα εμπόδια

•  Αξιοπιστία, εχεμύθεια, υψηλά κριτήρια και ηθικές αξίες

•  Πρακτικό πνεύμα, σαφήνεια, σχολαστικότητα στις ηθικές αξιώσεις

•  Υπέρμετρη έμφαση σε ασήμαντες  λεπτομέρειες, αδυναμία σύλληψης της συνολικής κατάστασης

•  Η «μανία της αμφιβολίας», έντονη αναποφασιστικότητα, αδυναμία λήψης αποφάσεων, καθώς επικρατεί η λογική να «παρθεί η τέλεια λύση, εκείνη που θα με κάνει να απαλλαγώ από την ενοχή». Ο στόχος είναι να μην παρατηρήσουν ότι επιλέγουν , άρα αναλαμβάνουν ευθύνη και αυτό μπορεί να έχει κόστος την ντροπή και την ενοχή, συναισθήματα τα οποία προσπαθούν να αποφύγουν

•      Καταθλιπτικόμορφα στοιχεία όταν τα άτομα συλλαμβάνουν τον εαυτό τους να είναι ανεπαρκείς στην ικανότητα σκέψης, ή δράσης. 

Υπό ψυχοπιεστικές συνθήκες, αυτά τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας, δημιουργούν την  Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή, δηλαδή τη διαταραχή κατά την οποία ένα άτομο, βιώνει την εμπειρία επαναλαμβανόμενων, επίμονων ανεπιθύμητων σκέψεων(ιδεοληψίες) συχνά συνοδευόμενες από πράξεις καταναγκασμού (τελετουργίες).

Παράδειγμα: ένας ψυχαναγκαστικός χαρακτήρας που έχει εμμονή με την καθαριότητα, όταν βιώνει έντονο στρες σε μια συγκεκριμένη χρονική περίοδο, είναι δυνατόν να οδηγηθεί στην επίμονη ιδέα ότι πρέπει να πλένει τα χέρια του κάθε φορά που αγγίζει κάποιο βρώμικο αντικείμενο και τελικά να οδηγηθεί σε μια τελετουργία, κατά την οποία επαναλαμβάνει συνεχώς πολλαπλές πλύσεις των χεριών του, μέσα στην ημέρα.

Αιτιολογία

Ο Φρόιντ, συνέδεσε τα παραπάνω χαρακτηριστικά γνωρίσματα με το πρώιμο στάδιο της ψυχοσεξουαλικής ανάπτυξης, το πρωκτικό, και με πρόωρες εμπειρίες γονεϊκής πίεσης στην απόκτηση ελέγχου των σφιγκτήρων με βίαιο τρόπο, ή μέσα σε ατμόσφαιρα υπερεμπλοκής των γονέων. Κλινικές αναφορές επιβεβαιώνουν ότι άτομα με τέτοια δομή χαρακτήρα,έχουν ψυχαναγκαστικές ενασχολήσεις με ζητήματα βρωμιάς, χρόνου και χρημάτων. Καθώς η άσκηση του νηπίου, σύμφωνα με το Φρόιντ, στην τουαλέτα αποτελεί την πρώτη συνθήκη στην οποία ένα παιδί πρέπει να απαρνηθεί αυτό που είναι φυσικό για κάτι που είναι κοινωνικά αποδεκτό, με τον ελεγκτικό και επικριτικό τρόπο των γονέων, το νήπιο βιώνει έντονα συναισθήματα θυμού και επιθετικότητας. Η διατήρηση της αυτοεκτίμησης και της ταυτότητάς του σχετίζεται με την ανάγκη του νηπίου να αισθάνεται ότι έχει τον έλεγχο, οτι είναι καθαρό και λογικό και όχι ανεξέλεγκτο, αλλοπρόσαλλο και βρώμικο. ΄Ετσι, δημιουργείται ένα αυστηρό Υπερεγώ, που λειτουργεί με τον κανόνα « όλα ή τίποτα», και εκδηλώνεται με μια άκαμπτη ηθική, τη γνωστή κατά τον Ferenczi «ηθική του σφιγκτήρα».

Γενικότερα οι άνθρωποι με ιδεοψυχαναγκαστική δομή χαρακτήρα, αλλά και οι άνθρωποι που νοσούν από ιδεοληψίες και καταναγκασμούς, προέρχονται συνήθως από ένα αυστηρό, απαιτητικό, υπερπροστατευτικό  γονεϊκό περιβάλλον, που δίνει έμφαση στις υποχρεώσεις και λιγότερη στη δημιουργική έκφραση.

Συναισθήματα –Μηχανισμοί άμυνας

Τα κυρίαρχα συναισθήματα που βιώνουν τέτοιοι χαρακτήρες είναι η οργή, επειδή υπόκεινται σε έλεγχο και φόβο ότι μπορεί να καταδικαστούν ή να τιμωρηθούν εάν χάσουν τον έλεγχο. Το σύνηθες που συναντάται στην κλινική πρακτική με τέτοιες προσωπικότητες, είναι το βουβό, εκλογικευμένο, μη διαθέσιμο συναίσθημα. Συχνά στην ερώτηση των θεραπευτών «πώς νιώθεις;», απαντούν με το «τί σκέφτονται». Συνηθισμένοι μηχανισμοί άμυνας των ιδεοψυχαναγκαστικών ατόμων, είναι η ακύρωση, η μετάθεση, η εκλογίκευση, η ηθικοποίηση, η διανοητικοποίηση.

Η επίδραση της ΙΨΔ στην οικογένεια και τους φίλους

Οι οικογένειες συχνά δυσκολεύονται να αποδεχθούν το γεγονός ότι το άτομο με ΙΨΔ δεν μπορεί να ελέγξει την αγχογόνο συμπεριφορά. Η εκδήλωση θυμού και απογοήτευσης συνήθως αυξάνει την ιδεοψυχαναγκαστική συμπεριφορά και τις τελετουργίες. Οι οικογένειες μπορούν να μάθουν τρόπους να ενθαρρύνουν το άτομο με ΙΨΔ να συνεχίσει τη θεραπεία συμπεριφοράς και / ή τη φαρμακοθεραπεία. Η συμμετοχή των μελών της οικογένειας στις θεραπευτικές συνεδρίες μπορεί να συμβάλλει σημαντικά στην καλή κατάσταση των ασθενών και των αγαπημένων τους προσώπων.

Ψυχοθεραπεία

Μια ειδική συμπεριφορική θεραπευτική προσέγγιση που καλείται έκθεση και παρεμπόδιση απάντησης είναι αποτελεσματική σε πολλούς ασθενείς. Σε αυτή την προσέγγιση ο ασθενής έρχεται αντιμέτωπος εκούσια και εθελοντικά με το αντικείμενο ή ιδέα που τον φοβίζει, είτε ρεαλιστικά είτε φαντασιωσικά και ταυτόχρονα παροτρύνεται να αποφύγει την τελετουργία με την υποστήριξη και τη δομή που του παρέχει ο θεραπευτής. Για παράδειγμα ένα άτομο με ψυχαναγκασμούς πλύσης χεριών μπορεί να ενθαρρυνθεί ώστε να αγγίξει ένα αντικείμενο που θεωρεί μολυσμένο και στη συνέχεια παροτρύνεται στο να αποφύγει το πλύσιμο των χεριών για αρκετές ώρες μέχρι να μειωθεί το άγχος που έχει δημιουργηθεί. Στη συνέχεια η θεραπεία προχωρά βήμα με βήμα ανάλογα με την ικανότητα του ασθενή να ανεχθεί το άγχος και να ελέγξει τις τελετουργίες. Καθώς η θεραπεία προχωρά οι περισσότεροι ασθενείς σταδιακά βιώνουν λιγότερο άγχος από τις ιδεοληπτικές σκέψεις και είναι σε θέση να αντισταθούν στις ψυχαναγκαστικές παρορμήσεις. Οι μελέτες της θεραπείας συμπεριφοράς έχουν δείξει ενθαρρυντικά αποτελέσματα στους ασθενείς που δεν εγκαταλείπουν τη θεραπεία. Οι ασθενείς με υψηλό κίνητρο και θετική προσωπικότητα συνήθως  παρουσιάζουν θετική εξέλιξη. 

Αναρτήθηκε από Efi Boura στις 10:16 π.μ. Δεν υπάρχουν σχόλια: